THEMAKRANT COMMUNICATIE (editie 23, januari 2025)

door Jan Dirk van Scheyen

We kunnen het ons bijna niet meer voorstellen, maar een jaar of tien geleden stonden er langs de Nederlandse rijkswegen nog een paar duizend praatpalen. De Zeelandbrug was eertijds een van de eerste plekken in ons land waar de praatpaal opdook.

Wie kent ’m niet? Het opvallende gele apparaat langs de weg dat uitkomst bood als je was gestrand door autopech of anderszins in nood verkeerde. Een druk op een knop en je werd direct verbonden met de hulpdiensten. In 2017 ging na tientallen jaren trouwe dienst de stekker uit het ooit ingenieuze communicatienetwerk van de praatpalen.

Aan hun ontstaansgeschiedenis zit een Zeeuws tintje. Want al in 1966 werden op de Zeelandbrug — toen nog Oosterscheldebrug — achttien praatpalen geplaatst. Het waren palen, bekroond met een grote ronde bovenkant, een speciale constructie die de zender op de paal omhulde en zo zout geen kans gaf de elektronica aan te tasten. De praatpalen werden in de volksmond al snel ‘kletskoppen’ genoemd.

Nieuwe generatie

Een automobilist met pech roept via een ‘kletskop’ op de Zeelandbrug de hulp in van de ANWB Wegenwacht. | foto: ANWB

In die dagen was de praatpaal een nog vrij onbekend verschijnsel. In 1960 was een proef uitgevoerd met twaalf praatpalen naar Duits ontwerp langs Rijksweg 13 tussen Den Haag en Rotterdam. De achttien bolvormige praatpalen waarmee bijna zes jaar later de net geopende Oosterscheldebrug werd uitgerust, waren alweer een verbeterde versie. In haar editie van 12 maart 1966 wijdt de PZC een artikel aan de Wegenwacht, waarin ook de kletskoppen op de vijf kilometer lange Zeeuwse brug worden belicht. Ik sta hier op de Oosterscheldebrug en m’n auto doet het niet meer, citeert de krant een op de brug gestrande weggebruiker die via de kletskop contact heeft gelegd met het Wegenwachtstation van de ANWB aan de Noord-Bevelandse kant van de brug. Zou u misschien kunnen helpen? Ja? O, ik heb over een kwartier een afspraak in Goes. Zou u die voor me kunnen afzeggen? Ik heb hier het telefoonnummer…

Zoemertje

En warempel, de gedienstige verkeerswachter aan de andere kant van de lijn zegt de afspraak van de man netjes af, meldt de krant. De inmiddels gewaarschuwde wegenwacht weet intussen exact waar die moet wezen, want in het station kan de verkeerswacht zien bij welke paal de pechvogel staat, omdat iedere paal zijn eigen zoemertje en lampje heeft.

In 1968 besluit het kabinet de uitrol van een landelijk praatpalennet financieel mogelijk te maken. Philips mocht deze paal ontwerpen. De kletskop is dus verder niet meer op grote schaal toegepast. Het model zou in de jaren zeventig nog wel zijn verkocht aan Kroatië en Hongarije.

Overbodig

Het kan verkeren… decennialang waren ze onmisbaar, vandaag de dag is de praatpaal een overbodig reliek geworden uit een vervlogen tijd. Want iedereen heeft een mobieltje, waarmee je zelf in een vloek en een zucht hulp kunt regelen bij pech onderweg.

Enkele praatpalen zijn geschonken aan het DAF-Museum in Eindhoven of omgebouwd tot openbaar watertappunt en laadpaal voor elektrische auto’s.

En de kletskoppen?

Tja, die vind je alleen nog in het koekschap van de supermarkt…

foto boven: Een wegenwacht van de ANWB aan het werk bij een ‘kletskop’ op de Zeelandbrug in de jaren zestig. | Foto: ANWB