door Albert Kort

Hij is misschien maar een paar keer op bezoek geweest, mijn oudoom Jan uit Oost-Souburg, maar ik zie hem nog steeds voor me. Vergezeld door zijn huishoudster ‘Sjaan’, die bij hem inwoonde en van wie werd beweerd dat het zijn ‘scharreltje’ was, vertelde hij over zijn belevenissen in Nederlands-Indië.

Hij was daar in de eerste jaren na Tweede Wereldoorlog bemanningslid van een Nederlandse onderzeeër die in de Javazee patrouilleerde. Een spannende tijd, want de ‘Jappen’ mochten dan wel zijn verslagen, het Indonesische verzet liet er geen misverstand over bestaan dat de Nederlanders daar zo snel mogelijk moesten opzouten.
Zijn verhalen over zijn tijd in Indië waren niet voor kinderoren bestemd, maar daar zat Jan niet mee. Naarmate het aantal flesjes bier dat hij soldaat maakte steeg, raakte hij opgewonden en werden de verhalen steeds sterker. Hij vertelde over ledematen die werden afgehakt, nederzettingen die in brand werden gestoken, vrouwen die werden verkracht. Toen drongen de verschrikkingen nauwelijks tot me door. Waarschijnlijk vond ik ze als kind alleen maar spannend.
Mijn moeder had een grote hekel aan het stel. Het waren niet alleen de vreselijke verhalen van Jan die haar tegen de borst stuitten, waar ze zich vooral aan ergerde, was het bovenmatig alcoholgebruik van de man. En Sjaan was in haar ogen een ordinair mens. Een vrouw die ongehuwd met een man samenleefde, en in gezelschap ongegeneerd shagjes rookte! Daarom was ze altijd weer blij als het stel was vertrokken en mijn vader ze met de auto op de trein had gezet. De afstand tot het station was weliswaar een kippeneindje, maar Jan kon aan het einde van de middag nog amper op zijn benen staan.

Nu we de laatste tijd steeds meer berichten lezen over de oorlogsmisdaden die destijds in Indonesië zijn gepleegd, krijgen de verhalen van Jan voor mij meer duiding. Ongetwijfeld behoorde hij tot de vele Nederlanders die zich na de oorlog als vrijwilliger meldden om dienst te nemen in het koloniale leger dat, zo geloofden velen in het land, korte metten zou maken met Soekarno. In Zeeuwse kranten werden wervende advertenties geplaatst, zoals onderstaande:

Zeeuwen, handhaaft Uw eeuwenoude roemrijke traditie!
Vrouwen en meisjes van Zeeland, helpt ons door Uw man, zoon of verloofde op te wekken deel te nemen aan het grootsche werk der bevrijding.    
Voor Koningin en Vaderland!

Ook mijn vader meldde zich aan. Tot zijn teleurstelling werd hij echter wegens ‘slechte’ ogen afgekeurd. Achteraf mag hij zich gelukkig prijzen. Vele Zeeuwen hebben het leven gelaten in Indië of hebben er, zoals Jan, een levenslang trauma aan overgehouden.

Foto: Ome David zat ook bij de marine. Foto ca 1945-1950