EEN VERHAAL OM IN DE STEMMING TE KOMEN VOOR ONZE THEMAKRANT MUZIEK (editie 12, APRIL 2022)

door Margreeth Ernens

Een verzameling (Nederlandse) volksliederen, op bladmuziek en in tekstbundels, waar je u tegen zegt. Je kunt het zo gek niet noemen, of Jac. (Jaap) van Belzen uit Vlissingen heeft het liedje wel in zijn bezit. ,,Ik hou gewoon van zingen, altijd en overal eigenlijk.’’

Van veel liedjes bestaan verschillende versies en uitgaven.

De 77-jarige Van Belzen, geboren, getogen en nog steeds woonachtig in Vlissingen, begon ruim zestig jaar geleden met het verzamelen van volksliedjes. Inmiddels noemt hij zich dan ook gekscherend ‘Archivaris van het Zeeuws en Vlaams Volksliederen Archief’. ,,Vroeger kwamen ze met die boekjes met liedjes aan de deur en als tiener begon ik ze al te kopen. Ze kostten dacht ik zo’n 10 à 15 cent per stuk. Dat vond ik gewoon leuk om te hebben. Wij zongen vroeger thuis veel, in de jaren vijftig werd er overal veel gezongen, zeker als je dat vergelijkt met nu.’’

Amsterdamse smartlappen

Hij herinnert zich levendig dat na de oorlog de Amsterdamse smartlappen van Tante Leen en Johnny Jordaan ook in Zeeland furore maakten. Omdat thuis niemand een instrument bespeelde, werden de liedjes à capella gezongen, maar dat maakte het niet minder mooi.

Zijn collectie bevat vele honderdduizenden teksten van Nederlandstalige liedjes en 10.000  boeken en bladmuziek. Hij bewaart alles in een grote dubbele kast in de berging van zijn appartement (‘die boekjes nemen de meeste plek in’). De bekendste bundel is ongetwijfeld ‘Kun je nog zingen, zing dan mee’. Alle scholen gaven uit deze bundel les in vaderlandse liedjes. Hoewel Van Belzen zich nooit zo heeft verdiept in het verschil tussen protestantse en katholieke liedjes, weet hij wel dat er bijvoorbeeld van ‘Stille Nacht, Heilige Nacht’ verschillende versies bestaan. ,,Een kenner hoort precies aan de versie die je zingt, of je op een katholieke of een protestantse school hebt gezeten.’’

Van Belzen kan tot zijn spijt geen noot lezen, dus bij een voor hem onbekend lied gaat hij te rade bij een dirigent of iemand die een instrument bespeelt. Ook  CD’s en YouTube bieden soms uitkomst.

Het klokje van Arnemuiden

De leukste liedjes vindt hij die van Westkapelle, en ‘Het klokje van Arnemuiden’, niet te verwarren met ‘De klok van Arnemuiden’ ‘want dat is echt een heel ander lied’. Om zijn verzameling te laten groeien reisde hij het hele land af. ,,Ik ging vaak naar verschillende muziekwinkels en natuurlijk De Slegte, dat vond ik leuk om te doen. Ik kocht gewoon alles met Nederlandse liedjes. Nadat ik met pensioen ging, had ik reiskaarten van de NS, dat ging ook heel goed.’’

Zo heeft hij ook heel wat liedjes over de Eerste Wereldoorlog. ,,Dat is wel bijzonder, in Nederland hebben we veel minder liedjes over die periode dan de Belgen.’’

100 jaar Kun je nog zingen

Van Belzen probeert het Nederlandse volkslied dan ook te promoten. Zo zette hij in 2006 in de Vlissingse Sint Jacobskerk een happening op om het 100-jarig bestaan te vieren van de bundel ‘Kun je nog zingen’. Marie Cécile Moerdijk, Wieteke van Dordt, het koor van Ons Boerengoed, het Westkappels Dameskoor en een kinderkoor luisterden het feest op. Hij had uitgeverij Wolters op de hoogte gebracht van het jubileum, maar kreeg van hen een brief terug dat hij zich vergiste: de bundel was pas in 1908 voor het eerst verschenen. Dat kon Van Belzen echter weerleggen. De uitgeverij had bij een herdruk een fout gemaakt, en hij kon dat aantonen met bundels uit zijn collectie. ,,Dat was wel grappig ja.’’

Marie Cécile Moerdijk en Wieteke van Dordt tijdens het jubileumfeest van de bundel ‘Kun je nog zingen’.

De eerste bundel ‘Kun je nog zingen’ (met vijftig liedjes) was een uitgave van twee leraren. Hun tweede bundel bevatte zestig nummers. Bij iedere herdruk werden liedjes toegevoegd, en sneuvelden er versjes. ,,Die leraren zorgden zo voor hun eigen omzet, want die scholen moesten steeds nieuwe bundels kopen.’’

Voetbalstadion

Hoewel veel liedjes toch wel periode-gebonden zijn, worden enkele klassiekers nog uit volle borst meegezongen door de hele natie. ,,Denk maar aan de Zilvervloot bijvoorbeeld. Het hele voetbalstadion zingt het mee.’’

,,Ik vind het jammer dat er niet meer wordt gezongen op scholen. Tegenwoordig nemen ze een CD van K3 of zo mee en dat is het dan. Vroeger, toen ik de Vierdaagse van Nijmegen liep, zong ik ook altijd en velen met mij. Tegenwoordig loopt iedereen met oortjes, iedereen heeft zijn eigen muziek of podcast. Ik kan zó het Nijmeegse volkslied zingen, maar niemand doet meer mee.’’

Foto boven: Jaap van Belzen met zijn favoriete zangbundel. | foto’s privécollectie Jac. van Belzen.

Beluister de podcast die Remco van Schellen van Omroep Zeeland maakte met Jaap van Belzen: