THEMAKRANT SCHOOL (editie 14, SEPTEMBER 2022)

door Peter Verdurmen

De school in Hoofdplaat heeft al lang een nieuwe bestemming gekregen. Maar de herinningen hangen er nog steeds.

Weinig herinnert meer aan de vroegere functie van het gebouw. Op het oude schoolplein wordt af en toe nog wel eens gevoetbald door jongens en meisjes uit de buurt. Nu leven vooral krulbollers er zich uit: de baan is door de bewoners van Hoofdplaat eigenhandig aangelegd.

De vroegere St. Jozefschool is alweer jaren in gebruik als dorpshuis. Binnen is flink verbouwd. De ouderensoos is één van de vaste gebruikers. Menig soosbezoeker leerde hier ooit lezen en schrijven. Herinneringen wellen spontaan op als we er naar vragen.

Den Èrring

Als de schoolkinderen van toen het over ‘den Èrring’ hadden wisten ze precies wie er bedoeld werd: de onderwijzer kwam uit Biervliet, het dorp van haringkaker Willem Beukelszoon. En dan had je ook nog ‘Stap en half’, een meester die er stevig de pas inzette. Waar juffrouw ‘Graspieper’ haar bijnaam aan te danken had blijft in nevelen gehuld.

Voor straf in de hoek.

Wie er met de pet naar gooide in de klas of kattenkwaad uithaalde was de gebeten hond op de St. Jozefschool. Lijfstraffen waren al sinds de 19e eeuw verboden op scholen, maar ook in hun jonge jaren ging het er soms niet al te zachtzinnig aan toe, vertellen de soosbezoekers. Een flinke tik op je vingers of ribbenkast was heel gewoon, zo herinnert menigeen zich. Of je werd hard aan je oren getrokken.

Aardedonker

Leerlingen die het te bont maakten, werden naar het kolenhok gedirigeerd. Een kot waar het aardedonker was. Eén van de bezoekers van de ouderensoos viel die ‘eer’ te beurt. Hij kwam uit een groot gezin in de polder. In de wintermaanden wandelde hij in het donker naar school. Het kolenhok boezemde hem dan ook weinig angst in, vertelt hij. Eenmaal terug thuis hield hij wel wijselijk z’n mond. ,,Anders kon ik nog een oplawaai verwachten.”

Wie te laat op school kwam kon nablijven. Punt uit. Ook al was de reden soms heel plausibel, beklaagt iemand zich.

Voetballen was onder de jongens razend populair. Op het schoolplein mocht je balletje trappen. Een afzwaaier die dwars door de krant van de meester ging, dat was niet zo handig. Het incidentje liep gelukkig met een sisser af. Het kon dus ook wel eens meevallen.

Het uitdelen van straf aan zevende en achtste klassers (nu zou je spreken van groep 9 en 10) – voor de meesten begon op hun veertiende het arbeidzame leven – was andere koek. ,,Sommigen waren groter dan de meester. Die durfden al voor zichzelf op te komen.”

Sint en Piet waren niet bij iedereen even geliefd. ,,Een grote knul, ik weet niet wie, werd in de zak gestopt. Echt waar.” Het maakte indruk, zeker op de wat kleineren. ,,Ik hoop niet dat ze ‘m mee naar Spanje hebben genomen”, lacht een soosbezoeker.

Strafregels

Strafregels waren een beproefd correctiemiddel. Menselijke kopieermachines maakten de schrijfarbeid een stuk lichter… Maar dan moest het handschrift natuurlijk wel overeenkomen, anders viel de gestrafte door de mand.

Thuis verhaal halen was er niet bij. ,,Je zal het wel verdiend hebben’’, reageerden de ouders steevast.

Ach, die goeie, ouwe tijd. ,,Niet overdrijven”, vinden ze in ‘d’Oôfplaote’.

Foto boven: De ouderensoos in Hoofdplaat: kaarten is een populair tijdverdrijf. Foto Peter Verdurmen