THEMAKRANT SPELEN (editie 13, JUNI 2022)

door Peter Verdurmen

De oorlogservaringen staan in haar geheugen gegrift. In de meidagen van 1940 moest het gezin De Smet op last van de terugtrekkende Franse troepen hals over kop vluchten.

Vlakbij werd een brug opgeblazen, brokstukken kwamen op het huis en de schuur terecht. Bij de bevrijding, in de oktoberdagen van 1944, beleefde ze vele angstige ogenblikken in een propvolle kelder. De recente beelden uit Oekraïne emotioneren haar. ,,Ik kán die ellende niet zien’’, zegt ze.

Erna de Smet was zes toen de oorlog in mei 1940 uitbrak. Het derde kind uit een boerengezin in IJzendijke. Ze had twee oudere broers en twee jongere. Later in de oorlog werd nog een zus geboren.

Luxe

Het land, de koeien en stamboekstier leverden net genoeg op om rond te komen, maar daar was dan ook alles mee gezegd. ,,Luxe kenden we niet’’, zegt Erna, inmiddels 88.

Het leven was eenvoudig. Op klompen liep ze tweemaal daags naar de meisjesschool in het dorp. ,,Tussen de middag aten we thuis warm. Het was best wel haasten want je moest op tijd terug zijn op school.’’

Na school ging ze zich altijd direct verkleden. De speelkleren mochten wel vuil worden.

Voor speelgoed waren er geen centjes. Erg? Nee hoor, vindt Erna terugblikkend. Het erf was één grote speeltuin voor de kinderen van De Smet en vriendjes en vriendinnetjes uit de buurt. ,,Je gebruikte wat voorhanden was’’  Dikke wilgentakken kon je katapulteren. Met scherpe punten aan beide uiteinden waren het gevaarlijke projectielen. Bang aangelegd waren de De Smetjes dus bepaald niet.

Hinkelen

Er werden ook vriendelijke spelletjes gespeeld. Hinkelen was één van haar favoriete. Met oude doosjes schoensmeer, opgevuld met aarde, kon je lekker gooien.

Sinterklaasje reed hun huisje voorbij. ,,Niet omdat we stout waren hoor, er was gewoon geen geld voor cadeautjes.’’ Moeder kocht bij de bakker wel ‘deegventers’ voor 5 december.

Verjaardagsfeestjes? Daar deden ze niet aan. ,,Mijn moeder was een Belgische. Daar was dat geen gebruik.’’

Zwarte magie

Miste ze speelgoed? ,,Welnee, we verveelden ons nooit.’’

Oma De Smet, tot Nederlandse genaturaliseerd in 1919, was een geweldig vertelster, herinnert Erna zich. ,,Ze woonde tussen 1944 en 1950 bij ons in. Haar huis was kapot geschoten. We zaten ademloos naar oma te luisteren. Als ze begon over zwarte magie gingen je haren recht overeind staan.’’

Fotobijschrift: Erna de Smet (88) kan het zich allemaal nog goed voor de geest halen. | Foto Peter Verdurmen

Remco van Schellen van Omroep Zeeland had een gesprek met Erna en maakte er een podcast van.