door Frans van de Velde

Als telg van een krantenfamilie bekeek ik als jongetje die grote PZC vaker dan andere kinderen.

Leuk waren de verhalen van Kappie: twee of drie tekeningen met daaronder een geschreven verhaal. Een tekststripverhaal noemde Martin Toonder deze uitvinding.

De plaatjes en avonturen van Kappie waren, denk ik, voor kinderen makkelijker te begrijpen dan die van Tom Poes, de verhalenserie van de ‘jonge vriend’ en de oudere ‘Heer van Stand’ Olivier B. Bommel. Plaatjes in de krant (en foto’s) waren nog bijzonder dus die trokken sowieso je aandacht. Het best wel lange verhaal eronder moest door moeder worden voorgelezen totdat je het zelf kon, met moeite.

Van Kappie zijn volgens Wikipedia maar liefst 141 verhalen verschenen. Tom Poes verscheen al in 1941 en stond jarenlang in meerdere kranten. De boeken, als op de foto, verschenen bij de Bezige Bij en hadden dezelfde verschijningsvorm: drie illustraties boven en tekst onder. Alles even goed. Ik heb er heel veel gelezen en nog enkele in bezit.

De plaatjes toonden de Oude Schicht met Tom Poes en ‘Heer Ollie’ op avontuur, op weg van Bommelstein naar de Zwarte Bergen of Zwompzwin. ‘Verzin een list, jonge vriend’ riep Bommel regelmatig als hij zich weer eens in de nesten had gewerkt en het oplichtersduo (Bul) Super en (Hiep) Hieper of anderen moest weerstaan.

De dierenpersonages hadden mooie namen en bijzonderheden: verslaggever Argus, kruidenier Grootgrutter, ambtenaar Dorknoper, kapitein Wal Rus (die Bommel steevast ‘Bobbels’ noemde), commissaris Bulle Bas, Markies de Canteclaer (parbleu), professor Sickbok en geleerde Prlwytzkofsky. Deze hanteerde een pseudo-germaans taalgebruik, met het lidwoord ‘der’ in plaats van ‘de’ en van het voltooid deelwoord ‘ingeladen’ als hij ‘uitgenodigd’ bedoelde.

Marten Toonder ben ik oprecht dankbaar voor de verrijking van de Nederlandse taal, met woorden en vooral uitdrukkingen. Veel avonturen sloten af met een door Joost bereidde ‘eenvoudige doch voedzame maaltijd’, Bommels grootste bewonderaar Kweetal dichtte hem een groot ‘denkraam’ toe en regelmatig verscheen er een minkukel, een domkop, ten tonele.

Een onvermoede maatschappelijke ontwikkeling heeft Toonder wel meegemaakt, maar waarschijnlijk niet zoals ik beleefd. Extremistische bewegingen of partijen lieten (in de jaren 80?) hun ongenoegen over tegenstanders tot uiting komen in serieuze acties met alarmerend effect. Er werden bedreigingen geuit richting autoriteiten of direct aan betrokkenen zelf. Ik was niet de enige die bij het lezen van de krant het afgebroken woord bommel- ding tegenkwam en even de tijd nodig had om te ontdekken dat het niet om Olivier B. Bommel ging, maar over een serieuze terroristische dreiging . . . . ‘Als u begrijpt wat ik bedoel’.

(met dank aan Wikipedia)

Beluister het gesprek dat Remco van Schellen van Omroep Zeeland met Frans had in Zeeland Wordt Wakker:

Twee pagina’s uit Tom Poes en Ollie B. Bommel.