door Alliw Barth

Al heel lang is het de gewoonte om wanneer de plaatselijke predikant is beroepen in een andere gemeente of is overleden, een nieuwe predikant van elders te halen. Daartoe kwam in vroeger tijden de kerkenraad in vergadering bijeen met een vertegenwoordiger van de ambachtsheer, want die had vroeger het meeste te vertellen.

De lidmaten werden niet gehoord. Die hadden heel lang niets te vertellen. De normale gang van zaken was dat de uitgekozen dominee dan zoals dat heette ‘op beroep kwam preken’. Vrouwelijke dominees waren er nog niet. De kerkenraad en de gemeente hadden dan gelegenheid om zich een oordeel over de man te vormen.

Een van de criteria voor een beroep was het stemgeluid van de dominee. Was hij in staat om daarmee alle kerkgangers te bereiken. Dat was in een tijd zonder geluidapparatuur nog niet zo eenvoudig. Niet voor niets bevond zich boven de preekstoel een dak, dat tot doel had om het stemgeluid beter het kerkgebouw in te krijgen.

In de laatste decade van de  negentiende-eeuw had men in Kloetinge daarop het volgende gevonden. Kwam er een predikant op beroep preken, dan was het college van kerkvoogden niet in de kerk. Die stonden buiten in de tuin op enige afstand van het gebouw en wandelden dan op bedachtzame wijze de tuin door. Konden zij daar het stemgeluid van de dominee horen, dan droeg dat bij aan de mogelijkheid dat er een beroep zou worden uitgebracht. Dat systeem werd pas afgeschaft toen er na de Tweede Wereldoorlog een deugdelijke geluidsinstallatie in de kerk werd aangelegd.

In die oude tijden had de kerkelijke gemeente nog niet zoveel te vertellen. Het was zoals we hierboven al schreven de facto de ambachtsheer van het dorp, die de uiteindelijke beslissing nam. Pas ver in de twintigste eeuw kregen de lidmaten zeggenschap in de benoeming. Werd de predikant inderdaad beroepen, dan placht de man ‘na veel strijd en gebed’ het beroep aan te nemen of af te wijzen. Een handelwijze die vandaag binnen de gereformeerde gemeenten nog wel bestaat, maar in de wat lichtere protestantse kerken hoor je die zinsnede nooit meer.

foto: De Geerteskerk in Kloetinge. | foto gemeenearchief Goes