door Willem Staat

Hoe krijg je je huis warm gestookt? Een brandende kwestie in onze tijd. Vroeger loste men het probleem samen op. Het kolenfonds hielp daarbij.

Bij ons thuis ging in april aan het begin van de grote schoonmaal de kachel naar boven. In mijn herinnering was het een zwarte rond model Etna-haard met kleine ruitjes. Later kwam er een modernere, volgens mij van het merk Jaarsma, met van die mooi rechtopstaande ruitjes.

In het najaar kwam de kolenboer langs. Dertien mud ging er dan in het kolenhok. Wij hadden als kinderen om beurten de taak om ’s morgens nieuwe voorraad uit de bak te halen met de kolenkit, vervolgens de kachel bij te vullen en deze op te rakelen.

Aan het eind van de 19^e eeuw ontstonden de kolenfondsen. De leden stortten er het hele jaar door geld in en konden zo in het najaar de begeerde brandstof betalen. Doordat de fondsen grote hoeveelheden kolen bestelden kregen ze die goedkoper. Je had diverse soorten. De PZC meldt op 5 februari 1964 dat het fonds Onderlinge Hulp Driewegen de leden in het seizoen 1962 antraciet, eierkolen, bruinkoolbriketten en nootjes leverde.

In Vlissingen kon je bij de plaatselijke Nutsspaarbank zegels sparen en op een kaart plakken. In het najaar dienden die dan als betaalmiddel wanneer het zwarte goud werd afgeleverd.

In Oosterland is het fonds in 1972 opgeheven, zo meldt de PZC van 30 mei van dat jaar in het verslag van de laatste jaarvergadering. De leden besloten om er een eind aan te maken omdat steeds meer mensen overgingen op gas, terwijl er ook op petroleum werd gestookt.

Zoals aan het begin van dit stukje aangegeven zijn de dure energieprijzen een actueel probleem. De overheid probeert de bevolking financieel tegemoet te komen. Dat gebeurde een eeuw geleden ook, want toen keerde de staat een kolentoeslag uit. Dat ging niet altijd van een leien dakje. Het kabinet-Colijn besloot de toeslag in de crisisjaren zelfs te halveren.

Minister-president jhr. Charles Ruys de Beerenbrouck, die zelf de brandstofkosten best kon betalen, vond zo’n beleid niet kunnen. Van hem is bekend dat hij de kachel in de herfst uitliet omdat de kolentoeslag pas op 1  november werd uitgekeerd. Werklozen in de kou? Dan ik ook!

En nu is het de vraag of Den Haag handelt als Colijn of als Ruys de Beerenbrouck…

Remco van Schellen van Omroep Zeeland maakte een podcast met Willem over het kolenfonds: