THEMAKRANT GELOOF EN ONGELOOF (editie 11, december 2021)

door Willem Staat

In de jaren zestig van de vorige eeuw kwam ik voor het eerst in Zeeland. Wat toen opviel was de zondagsrust in grote delen van de provincie.

Nadat ik in 1975 verkering kreeg met een meisje in Middelburg trok ik regelmatig naar de Zeeuwse hoofdstad. Toen wist ik nog niet dat ik uiteindelijk het grootste deel van mijn leven in de provincie zou wonen.

Des zondags bezocht ik met mijn schoonfamilie de kerk van de Gereformeerde Gemeente aan de Segeersstraat in Middelburg. Wanneer je vanaf de galerijen naar beneden keek zag je een grote witte pluk in het midden. Daar zaten de vrouwen in streekdracht. Als ‘het grote gebed’ begon werd dat begeleid met het klokgelui van de Lange Jan, want de diensten in de Abdijkerken vingen aan om 10 uur, een half uur later dan die in de Segeersstraat.

‘Een vlammend protest’

Predikant was toen dominee Gerrit Arie Zijderveld. Deze kleurrijke figuur was niet superzwaar. Hij was wel omstreden door zijn sympathie voor de blanken in Zuid-Afrika en hun Apartheidspolitiek. In zijn preken kwam ook het ‘doorluchte Oranjehuis’ veelvuldig voor. Zo hield hij zijn gehoor voor om tegen ongewenste ontwikkelingen ‘een vlammend protest’ te laten horen, naar het voorbeeld van koningin Wilhelmina deed tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Orgelmuziek

Gezicht op orgel van de Oostkerk toen die nog als bedehuis in gebruik was. | foto Willem Staat

Het orgel was niet best, maar Bram Beekman toverde er wondermooie klanken uit tevoorschijn. Later heb ik nog veel van zijn muziek genoten in de Hervormde Oostkerk die hij en mijn gezin intussen bezochten. In de Segeersstraat presteerde Bram het om voor de dienst If I had words te spelen, het nummer dat Yvonne Keeley en Scott Fitzgerald in 1977 uitbrachten. Bram kon dit straffeloos doen omdat de wijs afkomstig is van de Franse organist en componist Camille Saint-Saëns. Maar wij hoorden er natuurlijk de tophit in en dat was pikant.

Weekenddienst

Overal in de stad hoorde je zondags de klokken, maar het verval was nabij. Dat bleek op de eerste koopzondag in Middelburg. Omdat ik weekenddienst had moest ik erover schrijven in de PZC. Ik verwachtte dat het tamelijk stil zou wezen, door de kerksheid van de Middelburgers. Maar toen ik de Lange Delft inliep zag het daar zwart van de kooplustigen.

Dat bracht mij met een schok tot de ontdekking dat de wereld was veranderd. Later volgde de sluiting van tientallen kerken in Zeeland. Terugdenken aan een halve eeuw geleden stemt mij weemoedig. Maar ik weet dat velen dat gevoel met mij delen.

Foto boven: Links kosterswoning en rechts de ingang van de in 1997 gesloopte kerk aan de Segeersstraat. | Bron: Rijksdienst Cultureel Erfgoed