Misdienaar
door Peter de Jonge
Via een vriendje hoorde ik dat er een misdienaar werd gezocht. Voor kerkdiensten in de kapel van het Sint-Jozefziekenhuis in Vlissingen.
Gretig meldde ik me aan. Het was de tijd dat ik – gestimuleerd door mijn tante nonneke, Soeur Angelique van de Franciscanessen van Etten – er van droomde priester te worden.
De kapel werd elke doordeweekse ochtend om half zeven bezocht door de nonnen die in het hospitaal werkten als verpleegster. Patiënten heb ik er nooit gezien. Die kregen geestelijke bijstand aan bed van rector Kroon. Van hem kreeg ik een geplastificeerde kaart met de Latijnse gebeden die ik uit mijn hoofd moest kennen. Dominus Vobiscum. Et cum spiritu tuo. De Heer zij met u. En met uw geest.
De eucharistie (de mis dus, die wij moesten dienen) is een viering die bol stond van rituelen. Het spannendst vond ik de verkleedpartij. De zware zwarte toog met daarover de kraakheldere witte superplie, een met kant afgezet wijd linnen hemd tot op de knie. Zodra je die gewaden droeg voelde je je onderdeel van de heilige ceremonie, waarin je plechtige handelingen mocht verrichten zoals het aangeven van water en wijn aan de voorganger. Dat gebeurde voorafgaand aan de consecratie, het moment waarop de hostie en de wijn veranderden in het lichaam en bloed van Christus. Een gedaanteverandering die ik nooit met eigen ogen heb waargenomen.
Ook de wierook en het wierookvat en het emmertje wijwater met de bijbehorende kwast hoorden tot de exotische attributen, die de misdienaar mocht aanreiken. Nog altijd breng ik de geur van de wierookwolken die uit de openingen van het wierookvat opstegen in verband met hoogmissen op de feestdagen, net als de druppels wijwater die over de kerkgangers werden uit gesprenkeld als een lenteregentje.
Het geloof is inmiddels uitgedoofd tot een smeulende hoopje. Maar nog altijd kan het schamele overblijfsel van Het Enige Ware Geloof, zoals Rooms-Katholieken zich zagen, opflakkeren als ik de Gregoriaanse klanken hoor of de geur opsnuif van een brandende kaars. Dan loop ik in gedachten weer even statig en met gevouwen handen langs de krakende houten banken door het middenpad naar het altaar van de kapel in het Sint-Jozefziekenhuis.
Foto boven: Peter (tweede van rechts) als misdienaar.
Beluister het gesprek dat Remco van Schellen van Omroep Zeeland met Peter had in Zeeland Wordt Wakker:
Cornelia Heijboer
Geplaatst op 11:17h, 30 novemberDag,mijn naam is Cornelia Heijboer,mijn geboortestad is Terneuzen.zo moet ik nog altijd weer terugdenken zodra ik de Sint Willibrordtoren zie dat ik er maandenlang het enige meisje was als misdienares het was toen in negentienvierenzestig.
Ik herinner me als de dag van gisteren dat ik afgeschermd van de andere misdienaren en acolieten me moest verkleden in dat begin dat ook meisjes misdienaar werden daarvoor werd er voor mij een scherm neergezet in de sacristie waar op een tafel het kerkelijk ondergoed lag met de toga en een gesteven witte katoenen superplie.
Toendertijd heb ik nog een soort zwarte heren pyama die van een satijnachtige stof was gedragen met de toga en superplie daar moest ik zwarte pantoffels met sokken bij aan,alleen de oudere jongens die acoliet hadden zo een priestboord om.
Terugkieken op deze tijd mag ik wel zeggen hoeveel indruk dit heeft gemaakt,ik mocht tot deze kerk uit de ere dienst werd ontheven er misdinette zijn de laatste dienst raakte me emotioneel daar ik er gedoopt ben.
Camiel Vercouteren
Geplaatst op 06:46h, 28 novemberLeuke herinneringen van deze ex misdienaars van vroeger tijden.
Zelf ben ik bij de maria Hemelvaart kerk misdienaar geweest alwaar ik gedoopt ben en natuurlijk de communie gedaan.
Mijn herinnering van de misdienaar tijd is buitengewoon en heeft mij gevormd wat ik nog altijd met mij meedraagt.
Van mijn tijd als jongen van toen 9 jaar herinner ik me nog altijd dat een jongen van eede iets had waardoor hij altijd veel transpireerde in mijn ogen zweette hij heel erg immers van medische dingen wist je toen nog niet veel af.
Het maakte toch veel indruk bij ons als hij in de sacristie was en hij als enige een amict over het zwarte ondergoed omgedaan kreeg van de koster waarna hij zijn toga en superplie daarover deed,de amict is bedoeld om te voorkomen dat door zweten het gewaad verdoezeld wordt,je kon merken dat hij zich daarbij schaamde wat altijd minder fijn was om hem zo te zien.
Maar ook dit hoorde er bij was dus niet altijd rozengeur en maneschijn.
Ook op mij heeft de misdienaar tijd indruk gemaakt hoe gevuld met mensen de kerk toen was in tegenstelling tot heden.vr.groet Camiel.
b.hegge
Geplaatst op 10:07h, 24 novemberDe naam is Bastiaan heggens.
Herkenbaar deze verhalen en een mooi voorbeeld van het rijke Roomse leven destijds.
Van eigens wilde ik ook bij de misdienaars en de eisen daarvan heb ik op de koop toe genomen.
De vroegmis of avondmis en met het wierookvat om te gaan en de vereiste kennis van Latijn en het mea culpa,mea maxima culpa en meer zijn nooit een zware belasting voor mij geweest en met trots misdienaar en later acoliet geweest.
Pas toen ik acoliet was zijn er dames toegetreden in de kerk als misdienaar.
Ik hoop hieraan een mooie bijdrage gedaan te hebben.
Met vriendelijke groeten B. Hegge.
Anja de Bont
Geplaatst op 15:31h, 22 novemberDag mevrouw Bout.
Een vriendin maakte mij er atent op maar wat leuk dat ik er nog veel herinneringen aan hebt hetgeen u schrijft.
Vroeger ben ik net als u misdienaar geweest in het prille begin dat ook meisjes konden dienen bij de Maria Hemelvaart parochie in Graauw.
De liturgische gewaden waren destijds een zwarte toog met superplie waaronder een zijdeachtige broek en jasje ze zeiden toen dat het leek op een pyama als je dit aanhad met de pantoffels voorzag de koster me van een witte boord wat meer voor de jongens bestemd waren vond ik omdat ze te hoog waren waardoor deze knelde om de nek heen,als de koster me verder kleedde met een toog en superplie drapeerde de toog en het superplie
mooi over de zijden onderkleding heen,over het haar wil ik het niet hebben daar ik wederom verdrietig van word ik moest dit kort dragen heeft me veel tranen opgeleverd.
Maar ik had dit alles er voor over en heb het naderhand gezien als de meest leerzame periode van mijn jeugd.
Wil ik er nog even aan toegevoegd hebben hoe emoties bij me opspelen heden ten dage als je in deze kerk de vergrijzing ziet wat tot duidelijke terugloop zorgt in deze kerk en elders.
Spreek de hoop uit dat er een halt aan de ontkerkelijking komt en weer vele mensen tot inkeer komen,juist dit vind je in de kerk.
Neeltje Bout
Geplaatst op 16:24h, 21 novemberGoede middag,mijn naam is Neeltje Bout van Hulst afkomstig,zie zojuist al deze oud misdienaren met hun bevinding van destijds aardig om dit terug te zien. als toen 12 jarige kreeg ik in het begin van de zestiger jaren ook de kans voor misdienaar te zijn zo was ik enige tijd het enige meisje,is in het begin dat meisjes toegelaten zijn zeker niet fijn geweest omdat ons pastoor duidelijk liet merken dat hij liever jongens had.Ook het kerkbestuur had moeite met toegeven hiermee.
Staat mij nog altijd bij dat mijn haar opgebonden moest zijn en in de begintijd een soort zwarte satijn pijama met pantoffels gedragen hebt met een witte kraag die nogal knelde om de nek met eroverheen een toga en superplie,voordat de pastoor en de jongens de sacristie betraden moest ik klaarstaan.
Met vriendelijke groet Neeltje
Martin
Geplaatst op 06:49h, 19 novemberGoeiemorgen,ik kom van Sluis.
Ook ik ben vroeger misdienaar en acoliet geweest aan de Sint Johannes de Doper kerk in Sluis,Voor proper te zijn droeg je destijds een soort mannen/ jongens pijama van zwart satijn met zwarte slofkes daar kreeg je je toog en superply overheen dit diende ook omdat er destijds veel van toog gewisseld werd,als je acoliet werd was je zestien jaar dan had je een witte boord om de nek heen.
Ik herinner mij van deze tijd nog altijd de nummers van de toog en superply voor mij was
dit vijftien zo had iedereen dan de juiste maat.
Destijds droeg je de klassieke toog met maar liefst 33 knoopjes mooi afgewerkt met viscose voering in de binnenkant,de jonge dames hebben dit het begin van de jaren zestig toen zij ook misdienaar konden worden ook gedragen met de liturgie.
Ook voor mij terugkijkend ( kiekend ) een fijne ,leerzame tijd geweest en discipline gekend zoals dat vroeger was.
Camiel Wisse
Geplaatst op 15:39h, 14 novemberLeuke anekdotes van de oud misdienaars,ik was destijds misdienaar aan twee parochies te weten de Johannes de Doper kerk in Sint Jansteen waar ik geboren ben en aan de Willibrord basiliek,anders aan de Willibrord kerk in tegenstelling tot de Johannes was dat ik bij de Willibrord parochie een soort zijden zwarte pyama en zwarte sloffen aanhad met en paroorsboordje om de nek.
Als gewaad had ik een zwarte of een rode toog met een koorhemd aan,mede doordat in deze toga s een gladde voering zat gleed dat nogal over dat zijden ondergoed,dit zal bij andere oud gedienden niet anders zijn geweest.
Toendertijd was ik negen jaar dat ik misdienaar werd,de pastoor zei dat ik vanaf dat ik misdienaar werd een nog diepere godsdienst beleving zou krijgen en daar ben ik toch trots op geweest,al met al een fijne periode geweest die vijftiger jaren.
Cor Verhoeven.
Geplaatst op 06:43h, 11 novemberAl op mijn negende jaar heb ik zelf ervoor gekozen om misdienaar te willen worden, destijds had je nog een opleiding daarvoor dat is behoorlijk pittig voor me geweest,je moest onder meer een aantal gebeden in het Latijn uit je hoofd leren zoals het confiteor,Gloria , Sanctus en onze vader.toch een zware opgave geweest maar daarvoor ging ik door het vuur.daar ben ik me nu nog altijd bewust van.In de begintijd als misdienaar toen kreeg ik een wit overhemd van de parochie met stropdas die iedere misdienaar en acoliet droeg met een toga en superplie eroverheen,als we naar de kerk gingen moest je met een lange zwarte broek verschijnen zo niet had de koster er wel een.
Standaard liepen we met zwarte pantoffels aan op het altaar.
T Vermeulen
Geplaatst op 12:03h, 07 novemberer zijn vroeger veel jongens misdienaar geweest veelal doordat meneer pastoor godsdienst onderwees op school.
Ik heb daarvoor geoefend in de vrije tijd meestal wel in de avonduren aan de pastorie.
toen ik zover was om te dienen was ik nog onzeker ik weet nog dat ik van de koster een wit boordje om de nek kreeg en hoe dat knelde omdat het te strak zat en gelijk erna bij me een toga en een superplie werd aangetrokken door hem heb de ganse kerkdienst last gehad van het stijve witte boordje waar ik niks over durfde te zeggen.
Al met al was het voor mij altijd weer een uitdaging om alles goed te laten verlopen.
deed het terugkijkend altijd met plezier en keek natuurlijk ook uit naar de jaarlijkse uitstapjes zoals Kevelaar en Banneux.
Cornelis Visser
Geplaatst op 07:13h, 07 novemberIk stuitte per toeval de belevingen van enkele oud misdienaars dan wel ook dames.
Ik ben van ‘S-Heer Hendriks kinderen en herinner me nog altijd dat ik naar Goes op mijn fiets naar de Maria Magdalena kerk ging voor mijn beurt voor misdienaar,Ik heb het nu wel over eind de jaren vijftig dat er nog geen jongedames waren.
Samen met een tiental jongens waren we misdienaar, toendertijd hadden wij een toog met superplie aan en pantoffels met een soort zijden zwarte pyama als onderkleding.
Omdat een misdienaar toog gevoerd was met viscose kon je dat horen en ook voelen daar dit glad aanvoelde soms kreeg iemand na de aflaat in de sacristie een standje dan zat hij onder zijn superplie wat te friemelen van nieuwsgierigheid bij de voering van de toga.
Dat gezegd hebbende het was voor ons jongens een fijne en leerzame periode te danken aan de tijd als misdienaar of acoliet.
Peter de Jonghe
Geplaatst op 15:25h, 30 oktoberGoede middag,leuke vondst met herinneringen aan vroeger.
De heer Hamelink spreekt mij aan van de senior misdienaars daar ik zelf ook acoliet was bij de heilige Maria Magdalena kerk na misdienaar hier geweest te zijn,daar veranderde niet veel aan ook de gewaden bleven hetzelfde, enigst verandering was dat ik vanaf mijn zestiende jaar als acoliet het priester boord om had dit om onderscheid te verkrijgen tussen misdienaar en acoliet.
Alvorens meneer Verstraete, toendertijd koster de witte band bij je omdeed moest je daarvoor het hoofd achterover houden en daarna naar beneden met je hoofd daar dat anders lastig was om deze vast te maken met een drukknoopje in het begin moest ik daar erg aan wennen want het knelde nogal , overigens leuke anekdotes en herinneringen aan vroeger tijden van de Zeeuwse Katholieke geschiedenis.
Philip Hamelink
Geplaatst op 16:41h, 29 oktoberook ik heb ooit in de schoenen gestaan om paus te worden althans toendertijd als jongentje van toen net 11 jaar.
voor misdienaar te zijn hoefde ik zelf niet veel te doen daar zorgde meneer pastoor voor toen hij op school godsdienstlessen gaf ,of je nou wilde of niet je werd gewoon aangewezen.
Indruk op mij maakte de wat oudere jongens die akoliet waren omdat zij door de koster geholpen werden bij het omdoen van een wit priestersboord dan zag ik ze daarvoor met het hoofd achterover gaan en daarna bijna met de kin op de borst als de koster het witte boord vastmaakte.
Tot akoliet heb ik het nooit geschopt al ben ik met veel toewijding tot mijn vijftiende misdienaar geweest.
Theofiel Berrevoets
Geplaatst op 06:46h, 27 oktoberGoede morgen.
Ik ben van Terneuzen ik deed deze vondst van misdienaars.
Vroeger deed ik netjes de heilige communie en was al gauw misdienaar,van de meisjes van toen als misdienaar kan ik niets vertellen omdat er in mijn tijd geen sprake van was nog.
Voordien ik op het altaar mocht dienen heb ik er in de vrije tijd voor geoefend had enige moeite met latijn uitspreken al ging dat beter later
Toen ik zover was voor misdienaar kreeg ik uitgelegd dat ik andere kleren kreeg in de sacristie dit was toendertijd een soort gitzwarte zijdeachtige heren pyama welke met zwarte sokken en sloffen gedragen werd onder de soutane en koorhemd,vaak vervelend bij het lopen op het altaar want door een voering van de soutane voelde dit glibberig aan en een enkeling van de misdienaars liep erbij als een Harlekijn daardoor.
Dit is mijn verhaal en kijk altijd met trots terug op mijn tijd als misdienaar,fijne zondag en wens alleen veel leesplezier toe.
Pauline
Geplaatst op 08:33h, 24 oktoberGoede morgen.
Mijn naam is Pauline Dieleman kom van hulst.
Ik wil reageren op hetgeen mevrouw Visser kennis geeft.
Ook ik ben lange tijd aan de Sint Willibrord parochie in geboorte plaats Hulst het enige meisje geweest als misdienaar in begin de zestiger jaren dat de meisjes toegelaten werden om misdienaar te worden,is toendertijd niet gemakkelijk geweest voor mij ik voelde mij niet geaccepteerd door het kerkbestuur.
Ales heeft met de toenmalige hervorming te maken deze omschakeling heb ik dus met als u ook doorstaan.
Gewoonlijk hadden we destijds zwarte jurkjes aan en een witte strik in het haar op zondag dit mocht ik absoluut niet aanhouden en als ik de beurt voor misdienaar had wilde ons koster dat ik ruim voor de jongens kwamen verkleed klaarstond in de sacristie ook wat u kennis geeft in zwarte kleding en zwarte kousen met pantoffels als kerkelijk ondergoed en uiteraard met een rode of zwarte toog en superplie eroverheen.
Marijke Visser
Geplaatst op 20:03h, 22 oktoberAllemaal leuke memories behalve als je destijds als meisje misdienaar was.
Ik ben vroeger enige tijd in Goes misdienette geweest de pastoor liet goed merken dat hij liever jongens had.
Voordat de jongens de sacristie binnen kwamen moet ik al omgekleed staan, toendertijd moest ik voordat ik gekleed werd door de koster zwarte sokken met zwarte pantoffels aan en als ondergoed een gitzwarte satijnachtige pyama of zoiets,met een toog eroverheen gleed dat heel erg door de nylon voering.
Soms vond ik dat lastig om daar thuis over te vertellen, overigens leuke anekdotes van toen jongens in hun jeugdjaren.
Bart van der Hulst
Geplaatst op 12:11h, 19 oktoberLeuk tijdsbeeld om hierop terug te kijken/kieken.
ik ben vroeger net als zoveel jongen toen misdienaar geweest,met een begravenis had ik de rest van de tijd vrij van school,ik zag er altijd wel tegenop omdat we dan helemaal in het zwart gekleed waren hiervoor kreeg je een soort herenpyama van gitzwart satijn aan en zwarte sloffen met sokken,bijzonder gevoel was het de hele tijd omdat het was alsof de toog van je af gleed door de gladde voering van binnen,dit alles natuurlijk om je ouders een plezier te doen voor de diepere godsdiensbeleving als misdienaar.
Peter Hendriks
Geplaatst op 06:26h, 19 oktoberIk ben er eind de jaren vijftig en begin zestiger jaren bij rector kroon misdienaar en acoliet geweest, het inleren van het Latijn het mea culpa mea maxima culpa enzovoort vond ik dat omkleden toch ook spannend,voordat de rector de sacristie betrad in soutane voor het verkleden waren we al omgekleed in toog en gesteven superplie de superplie werd wekelijks gewassen en gesteven met stijfsel.
Indruk maakte het samenzijn met de zuster kosteres Maria waarvan een soort herenpyama en pantoffels een must was voor onder de toga te dragen daar er dagelijks drie tot vier keer gewisseld werd van de toga.
Bijzonder daarmee was de voering van de toga die over de zwarte satijnen pyama drapeerde,als iemand van ons misdienaars zestien jaar werd veranderde daar niet veel aan op het stijve priesterboord na dat aangaf dat je acoliet was.
Van wat veel jongens gewend waren van een misdienaar reisje was bij de nonnen nooit we moesten doen wat ons geloof nog wat extra dimensie gaf een nog diepere godsdienstbeleving.
Terugkijkend is het een leuke tijd geweest voor mij en natuurlijk altijd wat om over te praten van weleer.
Frans.
Geplaatst op 20:19h, 17 oktoberWas vroeger in Bergen op Zoom misdienaar en fietste zo een beetje iedere week wel van Rilland Bath naar Bergen op Zoom.
We moesten omgekleed klaarstaan voordat de pastoor in de sacristie kwam,ik vond het altijd spannend dat verkleden want als je niet van gegoede komaf was dan moest je en gitzwarte satijnachtige pyama aan en zwarte pantoffels met kousen dit maakte het verschil tussen arm en rijk ook in de kerk kwam dat dus voor.
Als de koster ons ging aankleden met een toog en superplie dan wilde hij dat je de armen opzij hield dan begon hij met de mouwen en voelde je wat later de toog over die pyama heen glijden deels door de gladde voering was heel bijzondere tijd waar we nooit over gepraat hebben.
Maud
Geplaatst op 09:31h, 09 oktoberIk was vroeger bij de nonnen misdienaar in Middelburg,om proper op het altaar te staan moest ik dan eerst schone kleren aan trekken in de sacristie dat was toen een soort pyama van zwart satijn met pantoffels,dan pas kreeg je van de zuster kosteres een zwarte toog met een superplie aan.
Soms was het alsof ieder moment de toog afgleed door de voering die over het satijn heen gleed,vaak liep je daarvan erbij als een Harlekijn.
Albert Kort
Geplaatst op 20:39h, 01 oktoberHerkenbaar verhaal en mooi voorbeeld van het ‘rijke Roomse leven’ destijds. Zelf ook overwogen om misdienaar te worden, maar de eisen die aan dit ‘ambt’ werden gesteld (vroeg uit bed voor de vroegmis; met het wierookvat weten om te gaan; de vereiste kennis van het Latijn ‘mea culpa, mea maxima culpa’ etc.) waren voor mij een te zware belasting. Schuldgevoelens heb ik hier overigens nooit aan overgehouden