door Willem Staat

Nadat ik als jongen van de Zuid-Hollandse Eilanden in 1975 verkering kreeg met een Zeeuwse schone, mijn huidige vrouw, kwam het al snel tot een bezoek aan haar ouders in Middelburg.

Dat was meteen een kennismaking met de Zeeuwse taele, de mooiste van oallemaele.

Daar ik over enige taalgevoel beschik kostte het niet zoveel moeite om Zeeuws sprekenden te verstaan. Maar alles begrijpen, dat deed ik zeker niet. Zo kwam er bij mijn schoonouders een bekende over de vloer die meldde dat ze ‘nog naar de mart mocht’. Dat was voor mij Frans. Iedereen mag toch naar de markt!  Men maakte mij vervolgens duidelijk dat ‘mocht’ Middelburgs is voor ‘moest’ en ‘mogende’ voor ‘moesten’. Ik leerde ook dat ik een Hollander was en een Zeeuw niet en dat je dus nooit Holland mag zeggen, wanneer je Nederland bedoelt.

Intussen woon ik veertig jaar in de provincie en versta ik bijna alle Zeeuwse streektalen moeiteloos. Ik heb ze ook bijzonder leren waarderen. Neem nou die onbetaalbare uitdrukkingen van mijn schoonmoeder. Die zegt dan ineens: ‘die vent was lui! Ie was te lui om het gos te zien woaien’. Reken maar dat je dan een bloedhekel hebt aan werken.

Ik leerde dat een ‘stremien’ een vergiet is en na heel diep nadenken begreep ik dat opoe het over de bezem had toen ze zei: ‘lank de bamboeze ’s even’.  Want behalve aan de bezemsteel was er nergens Aziatisch riet te bespeuren.

Soms was ik te trots om te vragen wat men bedoelde met een voor mij onbekend woord. Zo vertelde mijn schoonvader dat hij naar de ‘Hoszvazze’ was geweest. Ik had geen idee waar hij het over had totdat ik, jaren later, tussen Lewedorp en Heinkenszand ineens het gehucht passeerde dat de naam Graszode draagt. Rijkswaterstaat gaf in 2015 in die omgeving een nieuw viaduct de naam Gosvazze mee. Dat komt omdat de ingenieurs daar geen ‘g’ van een ‘h‘ kunnen onderscheiden. Ik ken iemand uit de streek die zich tijdens een gesprek met mij heel boos maakte over dat voorval.

De g-h-verwisseling in het Zeeuws leidt gelukkig ook tot komische misverstanden. Na een bezoek aan Hamburg vertelden mijn vrouw en ik aan de familie dat het een prachtige ‘Hanzestad’ is. Waarop een van de aanwezigen reageerde met: ‘Maar Goes is toch ook een hanzestad?” Niet dus want de gans in het wapen van die stad is wat anders dan een hanze.

Maar ach, ‘lae mae doe!’. In Holland snappen ze niet wat dat betekent maar zelfs ik hou er dan als import-Zeeuw over op…