door Peter Blom

Uren kan ik bladeren in oude familiealbums. Het gaat om boeken vol met cartes de visite, een Franse vinding uit 1854. Dit waren kartonnen visitekaartjes, waarop een foto, meestal een portret, was afgedrukt.

De cartes werden razend populair. De ‘photograaf’ drukte er twaalf of een veelvoud daarvan af zodat je kon uitdelen aan familie en kennissen. Van plaatselijke beroemdheden, zoals dominees, werden er meer bijgemaakt en driftig verzameld door hun fans. Je kunt het vergelijken met het sparen van voetbalplaatjes. Speciale albums kwamen op de markt om je vriendenplaatjes netjes te bewaren. Van vrijwel iedere Zeeuw die tussen 1870 en 1920 heeft geleefd zijn er cartes. Als archivaris krijg ik de prachtigste fotoalbums onder ogen. Ze zijn ooit geschonken en leven vaak een anoniem leven in een archiefkelder. In het beste geval staan namen van de personen erbij of is er bijgeschreven waar het was.

Het aardige van oude Zeeuwse portretfoto’s-zonder-naam is dat je aan de kleding van de geportretteerden kunt zien dat ze van Walcheren, Tholen, de Bevelanden, Schouwen of Zeeuws-Vlaanderen komen. Met een beetje speurwerk kun je achterhalen uit welke plaats ze komen en de foto dateren. Kleding uit Middelburgs Ambacht verschilt van de Walcherse dracht en in de katholieke dorpen op Zuid-Beveland droegen de vrouwen andere mutsen dan in de protestantse. Bolhoeden werden tussen 1880 en 1940 gedragen door rijke boeren en oorringetjes bij boerenjongens zie je omstreeks 1890 verschijnen.

In een oud familiealbum uit het familiebezit kijken Walcherse koppen stug naar de lens van de fotograaf. Logisch want je moest lang stil zitten, kinderen kregen zelfs een beugel in hun net zodat de foto ‘niet bewogen’ was.

Dat oma een paar jaar voor haar overlijden met hanenpoten en balpen de namen erbij heeft geschreven was op het moment even schrikken maar bleek later van grote waarde te zijn. We hadden anders niet geweten hoe tante Jannetje Geschiere er op 12-jarige leeftijd uit zag en dat die struise boerenvrouw opoe Kaatje was. De foto van oma als peuter toont een allerliefst kindje.

Tip van de archivaris: ga nooit prutsen aan zo’n album. Het kan een opbouw hebben waarmee je verbanden kunt leggen. Eerst de familie van vader, dan die van moeder, daarna vrienden en tenslotte een bevriende dominee of schoolmeester. En waag het niet om het weg te gooien. Een archivaris zal het met liefde bewaren voor het nageslacht.

Foto: Pagina met cartes de visite uit het fotoalbum van de familie Dekker-Geschiere uit Biggekerke, ca. 1900 (particuliere collectie).
Beluister het gesprek dat Remco van Schellen van Omroep Zeeland met Peter had in ‘Zeeland wordt wakker’: